ÜÇ OLGU SUNUMU
Giriş: Karadeniz bölgesinde üretilen “deli bal” ın tüketilmesi sonucu özellikle gastrointestinal ve kardiyovasküler şikayetler ortaya çıkmaktadır. Zehirlenmeden sorumlu olan Grayanotoksin, rhododendron cinsi çicekli bitkilerden kaynaklanır. Bu sunumda; acil servisimizde deli bal zehirlenmesi tanısı alan üç olgu incelenmiştir.
ÜÇ OLGU SUNUMU:
Birinci olgu: 27 yaşında erkek hasta; ağız çevresinde uyuşma, bulantı, kusma, halsizlik, soğuk terleme ve çift görme şikayetleri nedeniyle başvurdu. Şikayetleri, bir cay kaşığı bal yedikten 2 saat sonra başlamış. Kan basıncı 120/70mmHg, nabız 45/dk ve bilinci açık idi. EKG’de sinüzal bradikardi mevcuttu.
İkinci olgu: 44 yaşında erkek hasta; bulantı, kusma, baş ağrısı, halsizlik ve ellerinde uyuşma şikayetleri nedeniyle başvurdu. Şikayetleri 2 yemek kaşığı bal yedikten yarım saat sonra başlamış. Kan basıncı 80/60mmHg, nabız 48/dk ve bilinci açık idi. EKG’ de sinüzal bradikardi ve 1. derece AV blok mevcuttu.
Üçüncü olgu: 25 yaşında erkek hasta; terleme, bulantı, kusma ve halsizlik şikayetleri nedeniyle başvurdu. Şikayetleri 2 yemek kaşığı bal yedikten yarım saat sonra başlamış. Kan basıncı 90/60mmHg, nabız 43/dk ve bilinci açık idi. EKG’de sinuzal bradikardi mevcuttu. Her üç hastanın da yedikleri balın karadeniz bölgesinden getirildiği öğrenildi. Hastalar monitorize edildi ve semptomatik izlem uygulandı. İkinci ve üçüncü hastaya intravenoz 1mg atropin uygulandıktan sonra bradikardi düzeldi. Her üç hasta da 24 saat içinde şifa ile taburcu edildi.
Sonuç: Acil servislerde, özellikle açıklanamayan gastrointestinal septomlar, bradikardi ve hipotansiyon varlığında deli bal zehirlenmesi sorgulanmalıdır.
DELİ BAL ZEHİRLENMESİ
Deli Bal Zehirlenmesi (bal tutması olarak da bilinir) Türkiye’de Doğu Karadeniz bölgesinde çok eskiden beri bilinen nadir bir besin zehirlenmesi nedenidir.
Tanı
Klinik olarak anamnez ve tipik zehirlenme belirtilerine dayanır. Deli bal zehirlenmelerinde tipik zehirlenme tablosu; gastrointestinal sistem irritasyonu, kardiyak aritmiler ve nörolojik belirtilerden oluşur.
Semptom & Bulgular
Deli bal zehirlenmesinde semptom ve bulgular arasında; boğazda yanma hissi, ağız ve burunda kaşınma, deride ve gözlerde kızarıklık, vertigo ve baş ağrısı, bulantı, kusma, salivasyon, kramp tarzı karın ağrısı, halsizlik, görme bulanıklığı, ateş nöbetleri, bradikardi, hipotansiyon ve bilinç değişiklikleri yer alabilmektedir. Ender olgu sunumlarında da deli bal zehirlenmesine bağlı hepatotoksisite, asistoli, miyokard enfarktüsü, elektrokardiyografik ST segment değişiklikleri, atriyal fibrilasyon, AV tam blok, senkop ve geçici iskemik atak benzeri bildirilen vakalar mevcuttur.
Deli bal zehirlenmesi sebebi:
Ülkemizde deli bal zehirlenmeleri, en sık “Rhododendron ponticum” ve “Rhododendron luteum” çiçeklerinden beslenen arıların ürettiği ve grayanotoksin içeren balın tüketilmesiyle oluşmaktadır. Toksik etkiler balın içerdiği grayanotoksinlerden (GT) kaynaklanır. Grayanotoksinler, nitrojen içermeyen polihid¬roksik siklik hidrokarbonlardır ve lipidde çözünen toksinlerdir. On sekiz adet farklı grayanotoksin tipi tanımlanmıştır. Deli bal zehirlenmesinde kardiyak etkilerden sorumlu ana toksin GT I’ dir. Ayrıca, GT II’ de sinoatriyal noda spontan atımı baskılama özelliğine sahiptir. Grayanotoksinler hücre membranlarındaki sodyum kanallarına bağlanarak etkilerini gösterir.
Deli bal zehirlenmesi bölgesel dağılım:
Büyük çoğunlukla Doğu Karadeniz; İspanya, Portekiz, Japonya, Brezilya, ABD, Nepal gibi ülkelerde görülmektedir. Literatür incelemesinde yayınların büyük çoğunluğun ülkemizden oluşu dikkat çekicidir.
Deli bal zehirlenmesinde cinsiyet ve yaş dağılımı:
Deli bal zehirlenmesi olgularının incelendiği olgu serilerinde, olguların çoğunun ileri yaşlı erkek olması dikkat çekicidir.
Bal tüketim sebebi: Deli balın tüketim sebebi ile ilgili literatür incelemesinde nadir çalışmalar mevcut olup net veriler yoktur. Gastrointestinal hastalıkların, diyabetin, hipertansiyonun, koroner arter hastalığının, impotansın önlenmesinde ve seksüel performansın arttırılmasında alternatif tedavi amacıyla kullanıldığı yönünde bilgiler mevcuttur.
Deli bal zehirlenmesinde semptomların başlama süresi ve zehirlenmeye sebep olabilecek miktar:
Deli bal alımıyla oluşan zehirlenmelerde toksisite semptomları az miktarda bal alımı ile oluşabilmektedir. Gündüz ve ark. 47 hasta ile yaptığı çalışmada olguların çoğunda 1 kaşık (%67.4) bal alımı ile semptomların başladığı bildirilmiştir. Bununla birlikte değişik çalışmalarda, farklı miktarda bal alımı ile semptomlar başlayabildiği bildirilmektedir. Gündüz ve ark. semptomların bal alımından sonra 0.5 - 9 saat sonra başlayabileceğini (ortalama 2.8 ± 1.8 saat) bildirmiştir. Demircan ve ark. olgularında semptomların bal alımı sonrası 1±0,5 saat içerisinde başladığını vurgulamaktadır.
Deli bal zehirlenmelerinde en sık başvuru sebebi:
Deli bal zehirlenmesinde olguların hastaneye başvuru yakınmaları çoğunlukla bradikardi ve hipotansiyon oluşturmaktadır.
Deli bal zehirlenmelerinde kardiyak ritim:
Deli bal zehirlenmesi ile ilişkili çeşitli kardiyak ritim bozukluklar bildirilmiştir. Olgu sunumları ve çalışmalarda non-spesifik bradiaritmi veya sinüs bradikardisinin olguların çoğunda görüldüğü bildirilmektedir. Deli bal zehirlenmelerinde sinüs bradikardisi yanında değişik derecelerde kalp blokları ve ileti bozuklukları gözlenebilmektedir.
Deli bal olgularının analiz edildiği bir derlemede, 12 farklı çalışmadan, 70 olgu incelenmiş, olguların % 75’ inde sinüs bradikardisi veya nonspesifik bradikardi görüldüğü bildirilirken, % 11 olguda nodal ritm, % 8,7 olguda tam kalp bloğu, % 2,9 olguda ikinci derecede kalp bloğu, % 1,4 olguda Wolff-Parkinson-White sendromu, % 1,4 olguda da asistoli olduğu bildirilmiştir.
Deli bal zehirlenmelerinde tedavi ve prognoz:
Literatürde vaka serilerinde deli bal zehirlenmelerine bağlı mortal seyreden vaka saptanmadı. Deli bal zehirlenmesi olgularında semptomlar ciddi ve endişe verici olmasına karşın, pek çok olguda elektrokardiyografik monitörizasyon, normal salin infüzyonu ve intravenöz atropin tedavisinden oluşan destekleyici bakım, semptomların düzelmesi için yeterli olmaktadır.
Yapılan bir çalışmada ortalama 0.78 mg atropin ve 841±332 ml %0.9 izotonik sıvı tedavisi sonrası normal sinüs ritmi ve normal kan basıncı değerlerinin sağlandığı görüldü. Aynı çalışmada yoğun bakım gereksinimi ve geçici kardiyak pacemaker uygulanmasıda saptanmadı.
Deli bal zehirlenmesinde gözlem süresi:
Yapılan çalışmalarda, deli bal zehirlenmesi nedeniyle başvuran hastaların, hastanede ne kadar süre gözlem altında tutulacağına ilişkin bir fikir birliği bulunmamaktadır. Değişik sağlık kuruluşlarına deli bal zehirlenmesi nedeniyle başvuran hastaların sağaltım ve izlem protokolleri de değişiklikler göstermektedir. Gündüz ve ark. ılımlı deli bal zehirlenmesi olan hastaların 2-6 saat kardiyak monitörizasyon sonrasında güvenle taburcu edilebileceğini bildirmiştir.
Gündüz ve ark. bir diğer çalışmalarında, deli bal zehirlenmesi olan hastaların acil servis ünitelerinde normal kalp atım hızları ve kan basıncı değerleri elde edilmesi ardından 6 saat süre ile izlenmesinin gerektiğini vurgulamıştır.
Yaylacı ve ark. yaptığı çalışmada ortalama 27.7±7.2 saat takip ve monitörizasyon uygulanmış, takip süresinin uzun olması konsulte edilen hastaların kardiyak ritimlerindeki anormalliğe ve gözlenen belirtilerin ciddiyetine bağlanmış.
Sonuç
Gerek besin maddesi olarak gerekse de alternatif tedavi yöntemlerinde deli balın kullanılmasından dolayı, tüm ülkemizde deli bal zehirlenmesi nedeniyle acil servise başvuran olgulara rastlanabilir. Olgular büyük oranda orta yaşlı ve erkek hastalardan oluşmakta, semptomlar sıklıkla hipotansiyon ve bradikardidir. Hastalarda ciddi klinik belirtilere rağmen atropin ve intravenöz kristaloid sıvı ile normal kalp hızı ve kan basıncı değerleri genellikle sağlanabilmektedir. Bu nedenle acil servise başvuran ve açıklanamayan bradikardi ile birlikte hipotansiyonu bulunan, özellikle orta yaşlı erkek olgularda, deli bal zehirlenmesi de ayırıcı tanıda düşünülmelidir.
Kaynak:
1- DELİ BAL ZEHİRLENMESİ: ÜÇ OLGU SUNUMU Poster Bildirisi 3. Ulusal Acil Tıp Kongresi - 2007
2- Yaylacı, S., Osken, A., Aydın, E., Genç, A. B., Demir, M. V., Kocayiğit, İ., ... & Varım, C. (2015). Deli Bal Zehirlenmeleri Genel Özellikler, Ulusal ve Uluslararası Literatürün İncelenmesi. Journal of Human Rhythm, 1(4), 139-142.
Yazar: M. Burak ÖLMEZ
BEECONS HEKİM İLETİŞİM PLATFORMU
BeeCons Hekim İletişim Platformu, hekimlere özel ve anonim iletişim grupları ile meslek hayatınızda size yardımcı olur. Gruplarda isminiz görünmez ve sorduğunuz sorulara en geç 5 dakika içerisinde yanıt verilir.
BEECONS'UN EN ÖNEMLİ ÖZELLİĞİ ANONİM OLMASIDIR!
Signal Gizli Mesajlaşma Uygulaması ile telefon numaranız ve isminiz görünmeden iletişim kurabilirsiniz. Günlük mesajlaşmalarınız Hekim İletişim Platformu mesajlarınız ile karışmaz.
YETKİN UZMAN KADROSU
Çok sayıda seçilmiş acil uzmanı ve diğer branş uzmanları sorularınıza anında cevap verir.
HER GRUP VIP
BeeCons'da farklı özellikte gruplar yok. Tüm Hekim İletişim Grupları 25 kişiyle sınırlıdır. Mesajlarınız karışmaz, telefonunuz bildirimle dolmaz!
FATURALI HİZMET
BeeCons, Bee Akademi bünyesinde kurulmuş bir limited şirketidir ve tüm ödemeleriniz için fatura kesilmektedir.
Comments